نظرگاه های آشکار و پنهان سعدی درباره ی خدا، جهان و انسان در بوستان و گلستان

سعدی، یکی از مهم ترین ارکان ادب فارسی است که شهرتی جهانی دارد. بوستان و گلستان او را یکی از اثرگذارترین متون بر ارزش ها و باورهای مردم ایران دانسته اند. بنابر این پی بردن به آن بخش از نظرگاه های سعدی که در این دو اثر بیان شده اند، مهم به نظر می رسد. خدا، جهان و انسان اساسی ترین محورهای جهت دهنده به اندیشه و زندگی هر فرد محسوب می شوند. پژوهش موجود، به توصیف دیدگاه های سعدی درباره ی این سه موضوع ، بر اساس متن بوستان و گلستان اختصاص یافته است. این پژوهش، از پنج فصل تشکیل شده که در فصل اوَل به کلیّات پرداخته شده است. فصل دوم، به توصیف نظرگاه های آشکار و پنهان سعدی درباره ی خدا اختصاص داده شده است. خدایِ آشنایِ سعدی، همان خدایی است که اسلام معرّفی می کند. سعدی نیز بر حضور دائمی و محوریت خداوند در تمامی امور تأکید کرده است. فصل سوم به بیان نظرگاه های سعدی درباره ی جهان پرداخته و جهان، گذرگاهی برای رسیدن به منزلگاهی ابدی و فرصتی مغتنم برای اندوختن توشه ی آخرت معرّفی شده است. باوجود آنکه دل بستن به جهان امری ناپسند دانسته شده، هرگز به ترک کامل جهان توصیه نشده است. در فصل چهارم نظرگاه های سعدی درباره ی انسان مطرح شده است. انسان از نظر سعدی، برترین مخلوق خداوند و آفریده شده از سرشتی پاک است. وظیفه ی انسان، عبادت خداوند است و راهِ عبادت خداوند، جدای از خدمت به دیگر انسان ها نیست. تربیت پذیری، تأثیر پذیرفتن از همنشین از ویژگی های مهم انسان است که سعدی به آن توجّه نشان داده و بر راست گویی، نکویی با دیگران و سعی در بر جای گذاشتن نامِ نیک و نیز بر دوری از حسادت و مردم آزاری بسیار تأکید شده است. مرگ، سرنوشت محتوم همه ی انسان ها است و در قیامت به اعمال آن ها رسیدگی خواهد شد و بهشت یا جهنّم منزلگاه ابدی آنان خواهد شد. سعدی انسان را برترین مخلوق خداوند و بسیار قابل احترام دانسته و به همین دلیل توجّه ویژه ای به انسان و مسائل مربوط به او نشان داده است. فصل پنجم، به بیان نتایج کلّی پایان نامه اختصاص یافته است. سعدی، جهان را آفریده ی خداوند برای خدمت به انسان و مهم ترین وظیفه ی انسان به جای آوردن سپاس و طاعتِ خداوند دانسته است.